Оваа возбудлива скандинавска авантуристичка приказна неодамна е преведена од шведски. Еден ден кога десетгодишната Сири и нејзината сестра надвор берат бобинки, сестрата на Сири е грабната од пирати, кои ја носат да работи во рудникот за дијаманти на капетанот Белоглав. Наместо да му дозволи на нејзиниот изнемоштен татко да се обиде да ја спаси, храбрата Сири тргнува да го најде пиратскиот брод и да си ја врати сестричката.
По пат се соочува со повеќе уникатни морски ликови, вклучувајќи го и готвачот на бродот, Фредерик, кој исто така ја изгубил сестрата кај пиратите и кој ќе се спријатели со Сири. Таа запознава една мала сирена, на која Сири ѝ станува привремена мајка, и мора да победи многу противници за време на нејзиното патување до рудникот на капетанот Белоглав.
Ова е возбудлива приказна со многу храбра хероина и егзотичен пејзаж со мраз и снег. Ги содржи и прекрасните илустрации на Александер Јансон што го прикажуваат ледениот свет и неговите ликови. Фрида е најпродавана авторка во Шведска и добитничка на наградата Астрид Линдгрен, така што интересно е да се прочита на нашиот јазик. Ветуваме дека ќе ве освежи во топлите летни денови. Во оваа морска авантура најмногу ќе уживаат читателите од осум до дванаесет години.
Книгата првпат е
објавена во Германија. Во овој фантастичен трилер, случувањата од реалноста и
фантазијата се мешаат. Во Лондон, од новата компјутерска игра започнуваат
ексцентричните кругови. Нејзиното име е Ереб, и таа е нереално реалистична, подмолно
заразна, и толку комплексна што можеби дури е жива. Инсистира да има апсолутна
тајност и дискреција меѓу нејзините играчи, наградува и казнува на чудни
начини, и ги регрутира играчите, така што тие слушаат за играта еден од друг.
Кога Ник Данмор започнува да ја игра, тој веднаш се навлекува, ги учи бизарните
правила и напредува со голема брзина. Како и да е, тој е присилен да се замисли
за својата посветеност откако играта ќе почне да го покажува своето влијание во
вистинскиот свет, барајќи од него да изврши „мисии“ со потенцијално опасни
последици. Ник и неколку други играчи започнуваат да истражуваат кој или што се
крие зад Ереб, тие откриваат дека во срцето на играта има изненадувачка, лична,
крвна одмазда, што ги придвижува играчите кон нејзината крајна, насилна цел.
Како што нарацијата лесно се движи меѓу вистинскиот свет и играта, Познански покрај
солидните описи при создавањето на ликовите, си поигрува со очекувањата и
перцепцијата, вметнувајќи фантастика, мистерија и елементи на духови во приказната.
Резултатот е јасно и провокативно претставување на светот навлечен на виртуелни
игри, што лесно се чита.
Во издание на „Бата прес“ на македонски јазик се објави книгата за деца и млади „Пиратите од Леденото Море“ од познатата шведската писателка Фрида Нилсон, а инвентивните и богати слики во оваа популарна скандинавска бајка се дело на илустраторот Александер Јансон. Делото од шведски го преведе писателот Ивица Челиковиќ. Во „Пирати од Леденото Море“ постои еден студен островски свет населен со сирени, бели волци, борбени и сурови луѓе, но и со опасни пирати. Капетанот Белоглав едри наоколу со својот бел брод, Снежен гавран и ги пљачкосува жителите на малите острови. Но за него не се важни златото и среброто и другите скапоцености. Единствениот плен што тој го сака, тоа се мали деца што стануваат робови во неговиот страшен и темен дијамантски рудник. Нешто најлошо што може да му се случи на едно дете.
„Твојата сестра ја нема. Така се случува со оние што ги грабнува Белоглавиот. Тие… повеќе не постојат…“ Тој ден кога ја грабнал сестричката на Сири ‒ Белоглавиот добил противник на кого не сметал. Сири се осмелила да го направи тоа на што никој друг порано не смеел ни да помисли – да тргне храбро во потрага по озлогласениот пират. За младите читатели, ама и за возрасните, ова е вистинско читачко доживување кое поставува прашања за суровата моќ и за храброста таа да биде предизвикана. Во книгата се одвива возбудлива авантура која се претвора во една фантастична бајка со многу пресврти, која нè учи дека и доброто и лошото што го правиме… оставаат траги. Со „Пирати од Леденото Море“ Фрида Нилсон создала епска приказна за сестринството, храброста и за значењето да се сочува човештината во студениот свет на возрасните. За уметничкиот квалитет на делото говорат престижните награди што ги освои ‒ Expressen’s Heffaklumpen, Nils Holgersson Plaque, BMF Plaque, како и номинациите за исклучително значајните светски признанија ‒ August Prize, White Ravens и Nordic Council. Фрида Нилсон (1979) е родена во Хардемо, Шведска. Покрај тоа што е авторка на повеќе детски книги, исто така преведува, а држи и театарски курсеви за деца и пишува сценарија за радио и телевизија. Објавата на „Пирати од Леденото Море“ на македонски јазик е дел од проектот на Бата прес ‒ „Време е за книга“. Визионерската цел на проектот е времето на младите поминато по социјалните мрежи на електронските уреди, да го заменат со читање литература во печатено или електронско издание. Овој проект е поддржан од Европската унија во рамките на проектот „Креативна Европа“, а објавувањето на делото е поддржано и во програмата на Министерството за култура за 2019 година, како и од Советот за култура на Шведска.
Во издание на „Бата прес“ на македонски јазик се објави романот „Ереб“ од познатата австриска писателка Урсула Познански. Објавувањето е поддржано од Европската унија и Министерството за култура, во рамките на проектот „Креативна Европа“. Станува збор за светски бестселер кој досега е преведен на 36 јазици. Романот од германски го преведе Катерина Јосифовска.
„ЕРЕБ е компјутерска игра. Таа те набљудува, разговара со тебе, те наградува, те проверува, ти се заканува… Ник е опседнат со Ереб, играта што во неговото училиште се пренесува од рака на рака. Правилата се многу строги: секој има само една можност да одигра. Притоа мора да биде сам и за Ереб не смее да зборува со никој. Кој ќе ги прекрши овие правила или нема да ги исполни задачите, отпаѓа од игра и повеќе не може да почне пак. Најнеобичниот дел е што задачите на Ереб, мора да се исполнат не во виртуелниот, туку во вистинскиот свет.
Штој е всушност Ереб и што бара од играчот? Може ли Erebos, (Богот на подземјето) да убива? Дали мртвиот автор преку играта што ја измислил имал намера да убие за одмазда?“, германско австрискиот издавач кога го најавува првиот дел на романот.
„Трилер на годината!“, пишува за романот угледниот германски весник Ди цајт (Die Zeit)
Стилот на пишување на Познански стана многу привлечен за сите генерации, иако најмногу ги привлекува младите. На многу интересен начин ги обелоденува социјалните и психолошките предизвици, како и опасностите со кои човештвото се соочува при вмрежувањето на модерниот електронски, виртуелен со реалниот свет.
„Волшебен роман за млади соочени со опасностите што ги крие виртуелниот свет“, пишува Бригите магазине (Brigitte Magazine)
Романот е наградуван повеќекратно со високи признанија, меѓу кои во 2011 година беше добитник на престижната германска награда за литература за млади Deutscher Jugendliteraturpreis, како и на наградата Jugendjury.
Урсула Познански е родена во 1968 година во Виена, Австрија. Авторка е на повеќе познати прозни дела и детски книги, но исто така пишува и филмски и телевизиски сценарија.
Романот „Ереб“ е дел од проектот на „Бата прес“ под мотото „Време е за книга“, со кој наскоро ќе бидат објавени 10 мега популарни книги за млади од реномирани и европски автори од различни земји. Проектот беше прифатен во ЕУ во силна меѓународна конкуренција. Визионерската цел на проектот е времето поминато по социјалните мрежи и на електронските уреди, младите да го заменат со читање на книги во печатена или електронска форма.
„Пишувам книги бидејќи сакам читателот да го однесам на патување. Секогаш тргнувам со она што мислам дека може да биде интересна и кул приказна“, вели за весникот “Вечер“ Томас Енгер кој на македонските читатели ќе им биде претставен преку книгата “Каменувана“ во издание на Бата прес, која ќе биде промовирана денеска (13 мај) во 18 часот во рамките на Саемот на книгата
Бевте фудбалер, па спортски новинар, се бавевте и со музика, а сега сте познат писател на трилери во Норвешка. Како се случи тоа?
Добро прашање… Не знам, ха, ха! Претпоставувам дека луѓето прават различни работи во нивниот живот, пред да ја најдат нивната професија, а ова ете се случи да биде мојот пат. Морам да потенцирам дека не бев многу успешен фудбалер. Играв само во третата лига во Норвешка, а и мојата музичка кариера не е нешто за фалење, барем не засега (но работам на случајот… побарајте ме на Spotify (Спотифај) или на iTunes (Ајтјунс). Но, да бидам писател на крими романи, беше мојот сон откако го открив жанрот, некаде пред 25 до 30 години, и многу среќен што сум во можност да го живеам мојот сон.
Главниот лик во вашиот роман “Каменувана“ (кој според жанр е трилер) е новинар. Има ли биографски елементи во книгата и дали тој во однесувањето, можеби наликува на вас или, пак, е обратно?
Всушност, има неколку. Хенинг Јул е онлајн новинар, како што бев и јас многу години и можам да кажам дека Хенинг на многу начини ги споделува моите мислења и верувања за модерното новинарство. Се разбира има некои сличности меѓу него и мене. На пример, тој живее во Грунерлока, Осло, што исто така е мој кварт. Тој сака да гледа фудбал и да свири пијано, исто како мене. Но, за среќа, моите деца се живи и здрави, нешто што не може Хенинг да го каже за неговиот син Јонас.
Во книгата новинарот го губи синот во пожар. Потоа се среќава со убиство на каменувана девојка, почнува да истражува и насетува некаква поврзаност… Како ги создавате овие приказни, кој е процесот и од каде ги добивате, всушност, идеите?
Тоа е прашање што го добивам многу често, а вистината е дека навистина не знам. Знам дека звучи малку чудно, но идеите само ми се појавуваат во главата одвреме-навреме. Може да се случи дури и навечер додека спијам. Сцената во почетокот на првата книга, на пример – каменуваната девојка – е всушност нешто што го сонував. Но, мислам дека за мене трикот е во тоа што секогаш треба да се внимава на делови и детали што можат да бидат дел од приказната, без разлика дали е ситуација кога наидувате на личност во возот или нешто што кажал или направил соседот. Нешто што читам во весник може исто така да ми донесе идеја, или можеби кога гледам филм или ТВ-серија, можам да добијам инспирација од тоа. Плус, читам многу книги. Така што имам идеи за околу десет нови книги што би сакал да ги пишувам некогаш понатаму. Се надевам дека ќе бидам во можност да продолжам да го правам тоа.
Се добива впечаток дека во книгата градот Осло е уште еден лик. Дали е така?
Па, некои луѓе го имаат кажано тоа во текот на годиниве, но јас не сум сигурен дали се сложувам. Дејствието во романот е секогаш важно и треба да му претставите на читателот како нештата изгледаат, мирисаат и се чувствуваат, што мислат ликовите и како реагираат, а градовите не го прават тоа. Тие се само дел од приказната. Како рамката за сликите. Но ми се допаѓа фактот што многу луѓе добиваат појасна слика за градот преку моите книги.
Ве фалат за создавањето на напната драма, но и за неверојатно фасцинантните карактери. Ве споредуваат и со Ју Несбе и Стиг Ларсон. Каков е вашиот коментар?
Најпрво, тоа е огромна чест. Мислам дека ги имам прочитано и ги обожувам сите нивни романи, но не сум многу по споредбите. Во фудбалот, на пример, супер талентите што добиваат прекар „новиот Кристијано Роналдо“ или нешто така ќе бидат секогаш споредувани со Роналдо, и тоа не им прави на талентите никаква услуга. Во литературниот свет, ако луѓето кога ќе купат моја книга мислат дека ќе добијат нешто по вкусот на Несбе или Ларсон, има веројатност дека тие ќе бидат можеби разочарани. Бидејќи не пишувам како нив. Имам мој стил и форма. Сакам читателите да земат книга од Томас Енгер бидејќи романот е на Томас Енгер.
Со оглед дека и вашиот роман е со крими тематика, дали пишувањето на крими романи во Норвешка е некаков тренд?
Тешко е да се напише крими роман во Норвешка или Скандинавија без потоа автоматски да бидете ставени во кошот со „острата јавна критика“, што е традиција која започна во Шведска со Шевал и Валхе, наназад во шеесеттите и седумдесеттите години. Крими романите се добар начин да се посочат некои проблеми во општеството, но морам да кажам, дека за мене тоа не е главната мотивација. Пишувам книги бидејќи сакам читателот да го однесам на патување. Секогаш тргнувам со она што мислам дека може да биде интересна и кул приказна, и се разбира, темите можат да бидат додавани или ќе бидат додадени во текот на пишувањето, и потоа ќе морам да ги истражам тие теми на соодветен начин. Но, генерално, не пишувам книги за да се вклопат во некој тренд.
Продадени се и правата за филм. Која филмска ѕвезда, според Вас, би била идеална за главната улога?
Сѐ додека не се направи во Холивуд, мислам дека би требало да биде некој машки популарен актер од Норвешка, а Кростофер Јонер е на врвот на мојата листа, а и со години е прв. Ако филмот е холивудски тогаш… Џејк Гиленхал можеби? Да бидам искрен, не сум размислувал многу.
Дали имавте слушнато нешто за нашата земја пред Вашето доаѓање и дали Ви е познат некој фудбалер, музичар или писател од Македонија? Моето знаење за Македонија е некако ограничено, жалам што го велам ова. Норвешките медиуми не го потенцираат многу вашиот регион од светот, а помина многу време откако бев на училиште, така што се извинувам за ова. Но една од најголемите предности да се биде писател е тоа што патувам многу, а сега ќе дојдам, ќе ја посетам и ќе дознам за Македонија и Македонците. Навистина едвај чекам да го направам тоа… (Д.Т.)
Објавени се две книги – биографија за античкиот јунак Херкулес во издание на „Бата прес“. Авторот Слободан Ивановиќ, кој твори под уметничкото име Слоба Ивановиќ Сан, во првата книга „Херкулес ‒ раѓањето на една легенда“ го опишува детството, младоста и созревањето на Херкулес, кој минува низ многубројни тешки случки, во кои ја открива својата натчовечка сила. Младоста ја минува во дивина, во подножјето на планината Олимп, каде што од своите учители добива знаења и борбени вештини и ја доживува првата љубов со преубавата Лина ‒ сестрата на Орфеј. И во вториот дел на животописот за митскиот јунак Херкулес, под наслов „Херкулес ‒ пат во бесмртност“, авторот Слоба Ивановиќ Сан на мајсторски начин продолжува да ги опишува многубројните животни и љубовни авантури на главниот јунак. – Оваа по малку хумористички обработена биографија за Херкулес, во која авторот ги опишува и бурните љубовни доживувања на главниот јунак, е прво дело на нашите простори кое е напишано така што по бројните филмови и телевизиски серии, може да биде пријатно и невообичаено книжевно видување на познатиот мит за античкиот јунак, соопшти „Бата прес“. Книгите, со поддршка на Министерството за култура, се објавени на српски јазик, мајчиниот јазик на авторот Слоба Ивановиќ Сан, под наслов „Херкулес ‒ раѓање једне легенде“ и „Херкулес ‒ пут у бесмртност“. Книгите деновиве првпат ќе бидат претставени на Белградскиот саем на книгата.
Речник на туѓи зборови во македонскиот јазик, како и за учебникот „Акушерство“ од група автори, доктори на Гинеколошко акушерската клиника се двете нови книги кои ги објави издавачката куќа „Бата прес“.
Лексикографското издание „Мал речник на туѓите зборови во македонскиот јазик“ од Толе Белчев, Снежана Веновска-Антевска и Елена Јованова-Грујовска е „мал“ само по тоа што ги содржи најчесто употребуваните зборови од другите јазици (англиски, германски, француски, латински јазик), а не и од јазиците на соседите (српски, бугарски, албански, турски, грчки), а авторите – угледни лингвисти и универзитетски професори најавуваат дополнети и нови изданија од овој вид. „Малиот“ речник е толковен и има 550 страници, голем формат. „Малиот речник на туѓите зборови во македонскиот јазик е текст наменет за сите возрасти, особено за помладите кои се среќаваат секојдневно со непознати зборови или со зборови што ги прочитале или ги слушнале некаде и не им го знаеле точното значење. Потоа во различни пригоди и од различни причини сосема несоодветно ги употребуваат тие зборови. Оваа книшка е потсетник за таквите зборови со цел да се употребат онаму каде што е потребно и соодветно. Овде е направен избор од непознати туѓи зборови што се употребуваат често“ пишуваат авторите во воведот на делото, нагласувајќи дека дел од зборовите „потекнуваат од други јазици, а дел од нив можат да се јават како нови од соодветниот јазик. Оние што потекнуваат од други јазици се поставени како туѓи, странски зборови, а ако ги има во повеќе јазици тие се јавуваат како интернационализми.“ Рецензенти на речникот се проф. д-р Максим Каранфиловски и проф. д-р Маќеј Кавка.
Делото „АКУШЕРСТВО – учебник наменет за студенти по општа медицина, специјализанти по гинекологија и акушери“ од проф. д-р Весна Антовска, проф. д-р Марјан Стојовски, прим. д-р Милка Трајанова, доц. д-р Викторија Јовановска и ас. д-р Александра Стојовска-Лазарова. е прв голем зборник од оваа област објавен на македонски јазик, во голем формат, на 770 страници, со голем број на слики, графикони, табели, примери од пракса, со користена и цитирана литература од светски авторитети од оваа област. Првичната промоција на учебникот ќе биде на Новогодишниот саем на книгата што од 11 до 15 декември се одржува во Трговскиот центар „Рамстор – Центар во Центар“ – Скопје, а издавачот во соработка со Здружението на приватни гинеколози и акушери на Македонија (ЗПГАМ) ќе организира голема промоција во втората половина на јануари 2020 година.
За сите оние кои не се ориенталисти, археолози, историчари или политички аналитичари, значи за обичните туристи, Египет се сведува на палми, пирамиди и камили.
Тоа е веројатно „проклетство” на сите слични туристички дестинации, чија атрактивност се базира на древната историја – нивната современа општествена ситуација за туѓинците избива во прв план само кога актуелните политички нереди ќе застанат на патот на уживањето на плажите на Шарм ел Шејк, или пустините на Сахара. За што ли се бунат овие луѓе – почнувате да се интересирате тогаш, лути што ви пропаднал долго планираниот одмор. А баш сакавте да го видите тој камен од Розета. Е добро де, па што ако не е таму?
Во контекст на најновите египетски случувања, а токму заради разбивање на еднодимензионалноста на претставите за оваа земја, од „нафталин” ќе го извадиме најпознатото име на египетската книжевност, и низ неговиот животопис ќе се обидеме да ја раскажеме поновата историја на Египет.
Нагиб Махфуз е првиот (и колку што ни е познато засега единствениот) добитник на Нобеловата награда за литература од арапскиот свет, а неа ја доби далечната 1988. Во текот на неговиот живот бил сведок на две револуции – како момче ја доживеал онаа од 1919, кога Велика Британија се судрила со гневот на локалното население на две нејзини северно-африкански територии, Египет и Судан, по што, во 1922. Египет добива независност. Во 1930. почнува да пишува кратки раскази и новинарски текстови, а неговата прва збирка се појавува во 1938. Се вработува во египетската влада, најпрвин во Министерството за исламски прашања, каде ќе работи следните 35 години. Неговиот инсајдерски статус во египетската бирократија ќе му даде основа за гласните и критички настроени коментари – иако работата му била здодевна, сепак продолжил да се занимава со неа заради инспирацијата која му ја давала за неговата „друга” работа, пишувањето.
Во 1952, Еѓипјаните повторно излегле на улиците, овој пат како реакција на пактот за повлекување на британските трупи од Египет, кој сепак дозволувал нивно присуство во Суецкиот канал. Тогашната влада паѓа, а на нејзино место доаѓа онаа на Гамал Абдел Насер, подржана од голем дел од населението кое во него гледа млад и харизматичен водач. Махфуз сепак не бил импресиониран од Насер, и предупредил на можните тоталитарни апетити на новиот претседател. Наскоро неговите стравувања се оствариле –Насер го претворил Египет во држава со една партија (неговата), и за само една година затворил 20,000 луѓе кои на овој или на оној начин биле поврзани со опозицијата. Махфуз, по убедување социјалист, го пишува романот Децата на Гебелави кој наскоро, заради критиките упатени кон власта, ќе биде забранет низ целиот Блиски Исток.
Иронично, во истото време Махфуз работел како цензор во Државната кинематографска агенција. Во 1978. е потпишан Мировниот договор од Кемп Дејвид, помеѓу египетскиот премиер Садат и израелскиот премиер Бегин, кој требало да стави крај на триесетгодишниот конфликт помеѓу нивните народи. Махфуз го подржал договорот и со тоа доживотно бил стигматизиран од египетското општество, станувајќи мета на исламските фундаменталисти. Садат е убиен во 1981. на прослава по повод годишнина од изградбата на Суецкиот канал. Го наследува потпретседателот на Владата – Хосни Мубарак. „За да ја смалиме тензијата треба да почнеме да се занимаваме со важните прашања, земјоделството, индустријата и образованието, како и со демократијата, под господин Мубарак”, оптимистички изјавил Махфуз по повод неговиот избор. И до крајот на животот веројатно сто пати се покајал.
Непосредно пред смртта, на 94. години, Махфуз бил речиси слеп и сенилен. Како последица на напад кој се случил во неговиот дом дванаесет години претходно, брилијантниот автор одамна не бил способен да пишува. Длабоките рани од нож во вратот целосно ги оштетиле нервите на неговата лева рака, а тој бил левучар. Обиди тој да биде убиен веројатно имало и претходно, но капак за фундаменталистите бил фактот што тој се ставил на страната на Салман Ружди кога Хомеини го осудува на смрт заради неговите „Сатански стихови”. Иако Махфуз не негира дека делови од овој роман можат да бидат навредливи за исламската вера, тој сепак предност ѝ дава на слободата на уметничко изразување. Неговите атентатори биле осудени на смрт, а тој последните години од животот ги минал по кафани со негови колеги – писатели, и понатаму критички настроен кон секоја недемократска власт.
Нагиб Махфуз на македонски е преведен само со еден негов роман, Мирамар, во издание на Култура, кој веќе не може да се најде по книжарниците. Затоа во прилог ви го пренесуваме неговиот говор по повод добивањето на Нобеловата награда за литература во 1988. Тој е интересен заради описот на различните културни извори од кои се напојува египетската култура, но особено заради иронијата со која Махфуз му се обраќа на западниот, „цивилизиран” свет од името на оној варварскиот, Третиот, кој тоне во беда. „Време е да се прекине ерата на бандити и лихвари. Денес, големината на цивилизацискиот водач треба да биде мерена преку универзалноста на неговата визија, и неговото чувство на одговорност кон целото човештво”, вели тој при крајот на говорот, можеби мислејќи токму Мубарак. Ваквата опомена секако важи и за кој и да е друг лидер во светот.
ГОВОРОТ НА НАГИБ МАХФУЗ ПРИ ПРИМАЊЕТО НА НОБЕЛОВАТА НАГРАДА ЗА ЛИТЕРАТУРА 1988
(прочитан во Шведската кралска академија од Мохамед Салмави)
Дами и господа,
На почетокот би сакал да ѝ се заблагодарам на Шведската академија и на нејзиниот Нобелов комитет затоа што ги забележаа моите долготрајни и упорни творечки настојувања, и би сакал да го прифатите мојот говор со толеранција. Затоа што тој доаѓа од јазик кој на повеќето од вас не им е познат. Но токму тој е вистинскиот добитник на наградата. Оттаму, намерата е неговите мелодии за прв пат да залебдат во вашата оаза на култура и цивилизација. Имам голема надеж дека тоа нема да биде последен пат, и дека писателите од мојата нација ќе го имаат задоволството да седат со целосна доблест помеѓу вас, меѓународните писатели, кои го шират мирисот на радоста и мудроста во овој наш свет, полн со тага.
Ми беше кажано од еден странски дописник од Каиро дека кога било споменато моето име во врска со наградата настанала тишина, и многумина се прашувале кој сум јас. Затоа, дозволете ми да се претставам себеси, онолку објективно колку што е човечки возможно. Син сум на две цивилизации кои во одреден период во историјата биле во среќен брак. Првата од нив, стара седум илјади години, е фараонската цивилизација; втората, стара илјада и четиристотини години, е исламската. Веројатно нема потреба да ви ги претставувам обете, бидејќи вие сте елитата, оние учените. Но нема ни зијан, во нашата сегашна ситуација на познанство и соработка, од едно мало потсетување.
Во врска со фараонската цивилизација нема да зборувам за походите и градењето на империи. Ова стана излитена гордост, околу чие споменување модерната совест, фала му на Бога, се чувствува нелагодно. Нема ни да зборувам за тоа како таа е водена за прв пат кон постоењето на Бога, и нејзината улога во муграта на човечката свест. Ова е долга историја, а сите вие сте запознаени со пророкот-крал Акенатон. Нема дури ни да зборувам за достигнувањата во уметноста и литературата на оваа цивилизација, и нејзините познати чуда: пирамидите, Сфингата и Карнак. Бидејќи оној кој немал можност да ги види овие споменици, прочитал за нив, и се восхитувал на нивните форми.
Затоа, дозволете ми да ја претставам фараонската цивилизација преку нешто што изгледа како приказна, бидејќи моите лични околности направија јас да станам раскажувач. Слушнете, тогаш, за овој регистриран историски инцидент: старите папируси велат дека Фараонот слушнал за постоење на грешна врска помеѓу некоја жена од харемот и маж од неговиот двор. Се очекувало тој да ги погуби во согласност со духот на неговото време. Нo, наместо тоа, тој ги повикал законодавците, и ги замолил да го испитаат случајот. Им рекол дека ја сака Вистината, за неговата пресуда да биде во согласност со Правдата.
Ова однесување, по мое мислење, е поважно отколку формирањето империја или градење на пирамиди. Тоа кажува повеќе за супериорноста на таа цивилизација отколку какви и да се богатства или сјај. Сега таа цивилизација е исчезната – стана приказна од минатото. Еден ден големата пирамида исто така ќе исчезне. Но Вистината и Правдата ќе продолжат да постојат сè додека Човештвото има прониклив ум и жива свест.
Што се однесува до исламската цивилизација, нема да зборувам за нејзиниот обид да формира заедница на сето Човештво во закрила на Создавачот, втемелено врз слобода, рамноправност и простување. Нема да зборувам ниту за големината на нејзиниот пророк. Бидејќи помеѓу вас, мислителите, има и такви кои го сметаат за најголем човек во историјата. Нема да зборувам за нејзините походи кои посадија илјадници минариња кои повикуваат на обожување, лојалност и добро, од големите пространства на Индија и Кина, до границите на Франција. Нема да зборувам ниту за братството помеѓу религиите и расите кое беше постигнато во нејзините прегратки во духот на толеранцијата, нешто што беше непознато за човештвото претходно, а не се повтори никогаш потоа.
Наместо тоа, ќе ви претставам цивилизација во трогателна и драматична ситуација, сумирајќи една од нејзините највосхитувачки карактеристики: при една победничка битка против Византија таа ѝ вратила воени затвореници на завојуваната страна во замена за одреден број книги од древното грчко наследство, од областа на филозофијата, медицината и математиката. Ова е сведоштво за вредноста на човечкиот дух во потрага по знаење, иако побарувачот бил верник во Бога кој ги барал плодовите на една паганска цивилизација.
Моја судбина, беше, дами и господа, да се родам во закрилата на овие две цивилизации, да се задојам од нивното млеко, да се хранам од нивната литература и уметност. Потоа го испив нектарот од вашата богата и фасцинантна култура. Како резултат на инспирацијата од сето ова – како и на моите сопствени немири – зборовите ме оросија. Овие зборови ја имаа судбината да бидат вредни за благонаклоноста на вашата почитувана Академија, која го закити моето дело со големата Нобелова награда. Благодарност од мое име, и од името на оние големи, сега отсутни градители, кои ги имаат основано овие две цивилизации.
Дами и господа,
Можеби се прашувате: овој човек доаѓа од Третиот свет, како наоѓа душевен мир да пишува приказни? Сосема сте во право. Доаѓам од свет кој стенка под товарот на долговите, чие враќање го изложува на изгладнување или нешто многу блиску до тоа. Некои од неговите луѓе исчезнуваат во Азија заради поплави, други во Африка од глад. Во Јужна Африка милиони се соочуваат со отфрлање и одземање на сите човечки права во дома на човечки права, како да не се воопшто луѓе. На Западниот брег и Газа има луѓе кои се загубени и покрај фактот дека живеат на сопствена земја; земјата на нивните татковци, дедовци и чукундедовци. Тие се кренаа да го бараат првото право обезбедено од примитивниот Човек: имено, дека треба да имаат место кое ќе биде признаено од другите како нивно. Страдаат заради нивниот храбар и благороден чекор – мажи, жени, млади и деца – преку кршење коски, убивање со куршуми, уништување куќи и тортура во затвори и кампови. Околу нив има 150 милиони Арапи кои следат што се случува со лутина и тага. Ова е закана за регионот на кого му се подготвува катастрофа доколку не се спаси од мудроста на оние кои сакаат праведен и целосен мир.
Да, како некој кој доаѓа од Третиот свет наоѓа душевен мир да пишува приказни? За среќа, уметноста е великодушна и сочувствителна. На истиот начин на кој се дружи со среќните, таа не ги напушта проколнатите. И на едните и на другите им нуди соодветни средства за да го изразат она што им се собира во градите.
Во овој одлучувачки момент во историјата на цивилизацијата несфатливо е, и неприфатливо, повиците на Човештвото да исчезнат во празнината. Нема сомневање дека Човештвото најпосле созреа, а нашата ера ги носи со себе очекувањата за сојузништво помеѓу супер-силите. Човечкиот ум сега ја презема задачата на елиминирање на сите причини за уништување и истребување. И како што научниците се посветуваат на задачата на чистење на околината од индустриско загадување, интелектуалците треба да се посветат на прочистување на човештвото од морално загадување. Тоа е наше право, и наша должност, да бараме од големите водачи од цивилизираните земји, како и од нивните економисти, да направат вистински скок, кој би ги ставил во центарот на нашето време.
Во древни времиња секој водач работел исклучиво за доброто на сопствената нација. Другите биле сметани за непријатели, или за експлоатирани. Немало друга вредност освен супериорноста и личната слава. Како резултат на ова, биле уништени моралот, идеалите и вредностите; голем број неетички средства биле оправдувани; голем број непознати души исчезнале. Лагите, измамите, предавствата, суровоста, сите тие владееле како знаци на остроумност и доказ за величина. Денес, ова гледиште треба да се смени од корен. Денес, големината на цивилизацискиот водач треба да биде мерена преку универзалноста на неговата визија, и неговото чувство на одговорност кон целото човештво. Развиениот свет и Третиот свет се едно семејство. Секое човечко суштество носи одговорност кон него, преку степенот на знаење, мудрост и цивилизираност кој го има добиено од него. Нема да ги надминат границите на мојата должност ако им го кажам следново во името на Третиот свет: не бидете набљудувачи на нашата беда. Треба да одигнрате благородна улога заложувајќи го вашиот статус. Од вашата позиција на супериорност вие сте одговорни за секој вид злоупотреба на животно, растение, а да не зборуваме за Човек, на која и да е од четирите страни на светот. Доста ни е од зборови. Сега е време за акција. Време е да се прекине ерата на бандити и лихвари. Ние сме во време на водачи кои се одговорни за целата планета. Спасете ги робовите на африканскиот југ! Спасете ги гладните во Африка! Спасете ги Палестинците од куршумите и тортурата! Спасете ги Израелците од сквернавење на нивното големо духовно наследство! Спасете ги оние кои се во долгови заради ригидните закони на економијата! Свртете го вниманието кон фактот дека нивната одговорност кон Човештвото треба да има предност пред нивната обврзаност кон законите на науката, кои Времето веќе ги има прегазено.
Се извинувам, дами и господа, чувствувам дека по малку го вознемирив вашиот мир. Но што очекувате од некој кој доаѓа од Третиот свет? Нели секој сад е обоен од она што го носи во себе? Освен тоа, каде би можеле да бидат искажани подобро страдањата на Човештвото ако не во вашата оаза на цивилизација, основана од нејзиниот голем основач, во служба на науката, литературата и врвните човечки вредности?
Дами и господа, И покрај сето она што се случува околу нас, приврзан сум кон оптимизмот до крај. Не велам како Кант дека Доброто ќе победи во другиот свет. Бог победува секој ден. Злото е можеби и послабо отколку што го замислуваме. Пред нас имаме неспорен доказ: да не е фактот дека победата е секогаш на страна на Доброто, орди луѓе кои талкаат не би биле способни, соочени со ѕверови и инсекти, природни катастрофи, страв и вообразеност, да растат и да се размножуваат. Тие не би можеле да формираат нации, да напредуваат во креативност и пронајдоци, да ја освојат вселената и да декларираат Човечки права. Вистината е дека Злото е гласен и горд измамник, и дека Човекот се сеќава повеќе на она што боли отколку на она што носи радост. Нашиот голем поет Абул’-Алаа’ Ал-Ма’ари беше во право кога рече:
„Тагата во смртниот час Е сто пати поголема Од радоста во часот на раѓањето”
На крајот ја повторувам мојата благодарност и ве молам за прошка.
